Τα λουλούδια πάντως συνεχίζουν ν'ανθίζουν. Φωτογραφία Σώζων Σιγάλας.

Τι είναι επιτέλους αυτά τα ΜΚΟ;

          Τρία γράμματα, στην  πραγματικότητα ένα ακρωνύμιο, που ξεσηκώνει ποικίλα συναισθήματα στον κόσμο της Κοινωνίας των Πολιτών αλλά και ευρύτερα στην κοινωνία. Και πώς να είναι διαφορετικά όταν πρόκειται για πρωτοβουλίες πολιτών, που συχνά έρχονται σε αντίθεση με το κράτος και την κυβέρνηση και παράγουν πολιτική και αποτελέσματα πολλές φορές πιο σημαντικά από αυτά της οργανωμένης Πολιτείας.

          Επειδή συχνά πολλοί αναρωτιούνται τι σημαίνουν τελικά αυτά τα αρχικά αλλά και ποια νομικά πρόσωπα, μπορούν να χαρακτηριστούν ως μκο, στο παρόν άρθρο θα καταπιαστούμε με ορισμούς.

          Αρχικά λοιπόν χαρακτήριζαν την Μη Κυβερνητική Οργάνωση και ήθελαν να δείξουν την αδιαπραγμάτευτη ανεξαρτησία τους έναντι κρατικών δομών και κυβερνητικών πολιτικών. Η θεματολογία τους είναι ποικίλη αλλά κυρίως στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κοινωνικών και ατομικών. Συχνά όμως κάλυπταν κενά που δεν μπορούσε ή δεν ήθελε το κράτος να καλύψει. Και εκεί αρχίζει ο συμπληρωματικός τους ρόλος ως προς το τελευταίο και σήμερα ο όρος μκο μεταφράζεται πια ως μη κερδοσκοπική οργάνωση. Ουσιαστικά λοιπόν δηλώνεται η διαφορά τους από εταιρίες ή άλλες συλλογικότητες, που επιδιώκουν το κέρδος. Από το 1990 και μετά, που έχουμε ραγδαία αύξησή τους δημιουργήθηκε και το ζήτημα της προσπάθειας ελέγχου τους τόσο από κυβερνήσεις όσο και από διακρατικούς θεσμούς. Η χρηματοδότηση μέσω επιδοτήσεων τόσο εθνικών όσο και ευρωπαϊκών ή διεθνών ήταν ουσιαστικά ένα εργαλείο που προωθούσε τις πολιτικές των τελευταίων και θέσπιζε μονομερείς κανόνες από την πλευρά των ισχυρών για το ποιος χρηματοδοτείται και πως. Η συζήτηση είναι μεγάλη και ατελείωτη, τα επιχειρήματα κάθε πλευράς ισχυρά και η ανεξαρτησία τους πολλές φορές υπό αμφισβήτηση. Αυτά σε ένα άλλο άρθρο.

          Τι νομική μορφή μπορεί να έχει μία μκο στην Ελλάδα σήμερα; Δύο είναι οι μορφές που μπορεί να έχει. Καταρχήν είναι το σωματείο και κατά δεύτερον η αστική μη κερδοσκοπική εταιρία.

          Σωματείο: Αυτό αποκτά νομική προσωπικότητα με δικαστική απόφαση, χρειάζονται 20 τουλάχιστον ιδρυτικά μέλη να θελήσουν την ίδρυσή του, να συντάξουν το καταστατικό του όπου περιγράφονται συγκεκριμένοι σκοποί και αφού αυτό εγκριθεί να δημοσιευτεί σύμφωνα με το Νόμο και να εγγραφεί στα Βιβλία του αρμόδιου Ειρηνοδικείου όπου βρίσκεται η έδρα του. Σημαντικό είναι ότι είναι ανοιχτό σε νέα μέλη χωρίς να χρειάζεται τροποποίηση του καταστατικού του.

          Ο περισσότερος κόσμος όταν αναφέρεται σε συλλόγους εννοεί αυτή την μορφή. Κατά την γνώμη μου το σωματείο το επιλέγουμε όταν ο σκοπός είναι ευρύτερα κοινωνικός, απευθύνεται σε πολλούς ανθρώπους, που θα μπορούσαν να γίνουν μέλη, υπερασπίζεται ανθρώπινα δικαιώματα καθώς επίσης όταν συσπειρώνει νομικά πρόσωπα με κοινό σκοπό και τότε μιλάμε για δευτεροβάθμια σωματεία. Παραδείγματα σωματείων είναι η Διεθνής Αμνηστία, η SOS Ρατσισμός, ο Σύλλογος Μεταμόσχευσης Καρδιάς και Φίλων των Μεταμοσχεύσεων ΣΥΝΕΧΙΖΩ, οι πολιτιστικοί σύλλογοι π.χ. διαφόρων κοινοτήτων, τα αθλητικά σωματεία. Δευτεροβάθμιο σωματείο και μάλιστα συνδικαλιστικό είναι η ΓΣΕΕ.

Αστική μη κερδοσκοπική εταιρία: Η σύστασή της είναι πιο απλή και λιγότερο χρονοβόρα. Για να συσταθεί δεν χρειάζεται δικαστική απόφαση, συντάσσεται όμως καταστατικό όπου καταγράφονται οι σκοποί της. Τα μέλη της, που ονομάζονται εταίροι μπορούν να είναι δύο ή περισσότερα αλλά κάθε φορά που  κάποιο νέο θέλει να μπει στην εταιρία πρέπει να γίνεται τροποποίηση του καταστατικού της. Η διαδικασία ξεκινά από την αρμόδια Εφορία της έδρας που δηλώνεται κι ολοκληρώνεται με την εγγραφή της στα Βιβλία Δημοσιεύσεων του Πρωτοδικείου.

Αυτή η μορφή μκο είναι καλύτερη όταν έχουμε κάποιον ειδικώτερο σκοπό και μία ομάδα ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα και συμφέροντα. Αρκετές τέτοιες εταιρίες βρίσκουμε στον πολιτιστικό και καλλιτεχνικό χώρο αλλά όχι μόνο. Άποψή μου είναι ότι οι εταίροι επιλέγουν αυτό το σχήμα γιατί είναι πιο ευέλικτο, ελέγχεται από τα μέλη του και λειτουργεί όπως οι εταιρίες αλλά ο χαρακτήρας της είναι μη κερδοσκοπικός.

Οι αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρίες έχουν κατηγορηθεί για πολλά πράγματα και συνήθως ως μκο εννοούνται αυτές. Συχνά χρησιμοποιήθηκαν ως όχημα για να αποσπάσουν κρατικές και κοινοτικές επιχορηγήσεις και δεν είναι λίγα τα πολιτικά πρόσωπα, που μέσω άλλων σύστησαν τέτοιες τις οποίες και πριμοδοτούν. Θα αδικούσαμε όμως εκείνες, που έχουν συσταθεί και λειτουργούν από ανθρώπους με πραγματικό όραμα, που συχνά πληρώνουν μεγάλα ποσά από την τσέπη τους για την διαχείρισή τους την λειτουργία τους.

Τέλος σωστό είναι να απευθύνονται οι ενδιαφερόμενοι στον δικηγόρο τους ο οποίος και θα τους καθοδηγήσει σωστά τόσο για την σύνταξη του καταστατικού όσο και για την διαδικασία που ακολουθείται.